زبان – [فارسی]
English
العربیه
اهمیت بسته بندی مواد غذایی
شاید بتوان گفت بسته بندی تلفیق هنر و مهندسی برای محافظت و ارائه بهتر محصولات است . در صنایع غذایی بسته بندی از چند جنبه حائز اهمیت است:
حفظ کیفیت و ماندگاری
در محصولات غذایی و خوراکی ، راهکارهای جلوگیری از افت کیفیت ، فاسد شدن زودرس، آلوده شدن توسط نفوذ هوا ، رطوبت و تمام عوامل آلوده کننده محیطی مهمترین دغدغه تولید کنندگان به شمار می آید . از این رو بسته بندی در محصولات حساسی نظیر محصولات غذایی ، یک امر حیاتی و ضروری به حساب می آید . یک بسته بندی قابل قبول باید ورود هوا ، رطوبت ، میکروب و آلودگی را به درون محفظه بسته بندی تقریبا به صفر برساند. در برخی از محصولاتی که مدت زمان نگهداری آنها بسیار کم است میتوان با تزریق برخی گازها سرعت انجام واکنشهای شیمیایی و رشد میکرو ارگانیسم ها را کاهش داد تا منجر به افزایش طول عمر محصول شود . فناوری سیل القایی با پلمپ کردن محصولاتی که درون بطری و ظروف بسته بندی میشوند ، باعث میشود که محصول در برابر خطرات نام برده ایمن بماند و همچنین با ایجاد یک پوشش ضخیم و محکم از نشت و دستکاری شدن آن نیز جلوگیری میکند.
سهولت در حمل و نقل و توزیع
داشتن یک بسته بندی محکم و قابل قبول ، این اطمینان را میدهد که به محصول حین جابجایی ، حمل و اتقال هیج آسیبی وارد نخواهد شد . همین مساله باعث میشود که پروسه حمل و نقل با اطمینان خاطر بیستر و همچنین با سرعت بالاتری صورت گیرد . استفاده از سیل القایی در ظروف و بطری ها باعث پلمپ و آب بند شدن محصولات شده و از هدر رفت و نشت آنها جلوگیری میکند.
حفظ ایمنی و بهداشت
داشتن یک بسته بندی محکم و قابل قبول ، این اطمینان را میدهد که به محصول حین جابجایی ، حمل و اتقال هیج آسیبی وارد نخواهد شد . همین مساله باعث میشود که پروسه حمل و نقل با اطمینان خاطر بیستر و همچنین با سرعت بالاتری صورت گیرد . استفاده از سیل القایی در ظروف و بطری ها باعث پلمپ و آب بند شدن محصولات شده و از هدر رفت و نشت آنها جلوگیری میکند.
جذب مشتری و بازاریابی
: بسته بندی استاندار به گونه ای است که در عین محفظت از محصول داری زیبایی منحصر به فردی باشئد. همچنین تمام اطلاعات مربوط به محصول اعم از تاریخ تولید و انقضا ، ترکیبات ، نحوه مصرف و نگهداری ، نشانهای استاندارد و بهداشت و به طوری کلی تمام اطلاعات ضروری برای مصرف کنندگان در آن قید شده است . این مدل بسته بندی به ویترین فروش محصول تبدیل میشود و میتواند تاثیر زیادی بر تصمیم به خرید مصرف کنندگان داشته باشد . همچنین مشتری با رویت یک بسته بندی سالم ، با دوام و زیبا که در آن تمام اطلاعات لازم درج شده باشد با اطمینان بیشتری خرید خواهد کرد .
روشهای پلمپ و بسته بندی مواد غذایی
پلمپ و آب بندی در بسیاری از محصولات غذایی از مهترین اقداماتی است که حین بسته بندی محصول باید انجام گیرد . متناسب با نوع محصول و شرایط نگهداری آن روشهای مختلفی در این زمینه وجود دارد که به آن میپردازیم.
بسته خلا (وکیوم)
در برخی از محصولاتی که در زمان نسبتا کوتاهی فاسد میشوند مانند انواع گوشت ، بعضی از پنیرها ، سالادهای آماده و… بسته بندی خلا یا وکیوم مناسبترین گزینه است . در این روش با خارج شدن هوای داخل از محفظه بسته بندی ، فضایی تقریبا خلا ایجاد میشود . موادی که دارای چربی هستند هنگامی در مجاورت اکسیژن قرار گیرند ، به مرور زمان چربی آنها با اکسیژن واکنش داده میشود و پدیده اکسیداسیون چربی ها رخ میدهد . اکسیداسیون چربی ها موجب رشد باتری ها ی هوازی در نتیجه فاسد شدن محصول میباشد . بسته بندی خلا با حذف اکسیژن باعث میشود که تا حد امکان اکسیداسیون چربی ها به حداقل رسیده و عمر مفید محصول افزایش پیدا کند . برای مثال ، تجربه نشان داده است که بسته بندی وکیوم باعث میشود تا ماندگاری گوشت و پنیر چند برابر شود . برای بسته بندی خلا ، از دستگاه های وکیوم استفاده میشود که مانند سایر تجهیزات در مدلهای مختلف خانگی و صنعتی ساخته میشود . مدلهای صنعتی به مرتب پیشرفته تر از مدلهای خانگی یا کارگاهی هستند و سرعت بالاتری برای بسته بندی انواع محصول به این روش را دارند . از این روش برای بسته بندی انواع فرآورده های گوشتی و پروتئینی ، پنیر و لبنیات ، سبزیجات آماده و خشکبار استفاده میشود که در نتیجه ماندگاری محصول بدون افزودنیهای شیمیایی افزایش می یابد .
بسته بندی با اتمسفر اصلاح شده
وجود اکسیژن ، رطوبت و همچنین خشکی زیاد عواملی هستند که میتوانند به راحتی باعث فاسد شدن و بر هم زدن کیفیت محصولات شوند . وجود اکسیژن در بسته بندی حاوی مواد غذایی میتوانند زیانهایی نظیر تغییر رنگ ، رشد باکتری و کپک های هوازی ، ایجاد طعم و بوی نامطبوع را به محصول وارد کند . رطوبت نیز میتواند باعث رشد میکروبها و انواع قرچ و کپک در محصول شود . از طرفی دیگر خشکی زیاد در محفظه بسته بندی میتواند باعث کم آب شدن محصول و در نتیجه افت کیفیت آن شود . از سال 1970 میلادی ، محققان به این نتیجه رسیدند که تولید یک اتمسفر کنترل شده ازترکیب برخی از گازها و تزریق آن به داخل محصولات غذایی میتواند ماندگاری و تازگی آن را چند برابر کند . این کار با تزریق گازهایی نظیر نیتروژن و دی اکسید کربن انجام میشود و نیازمند آن است که برای بسته بندی از متریالی استفاده شود که گاز از آن عبور نکند . با تزریق گازها یا اتمسفر اصلاح شده به درون فضای بسته بندی اکسیژن موجود در فضا کاهش پیدا کرده و ماندگاری و حفض کیفیت محصول افزایش پیدا میکند . از جمله مواد غذاای و خوراکی که به اکسیژن حساس هستند میتوان انواع گوشت ، سالاد و سبزیجات آماده ، نان و فرآورده های نانوایی ، انواع چیپس و تنقلات را نام برد . استفاده از روش نیازمند دستگاه های تزریق خاص ، گازهای مخصوص صنایع غذایی و همچنین فیلمهای بسته بندی با نفوذ پذیری کنترل شده است . از این رو استفاده از روش اتمسفر اصلاح شده هزینه ی بالایی نیز دارد . این نوع بسته بندی مزایایی نظیر ، عدم نیاز به ماود نگهدارنده ، کاهش ضایعات ، امکان دسترسی به بازارهای دور دست را به دنبال دارد .
سیل القایی
سیل القایی ، یکی از روشهای نوین پلمپ و آب بندی ظروف است که در فرآیند بسته بندی بسیاری از محصولات استفاده میشود . برای سیل کردن دهانه ظروفی که دارای درب هستند و درب آنها به صورت پیچی و فشاری بسته میشود ، بهترین گزینه استفاده از روش القایی میباشد . در فرآیند سیل القایی درپوشهای چند لایه که به آنها واشر سیل القایی گفته میشود از طریق دستگاه های سیل القایی رونه دهانه ی ظروف ، محکم و دقیق دوخته میشود . متریال اصلی و ثابت تمام واشرسیلهای القایی ، آلومینیوم میباشد و متناسب با جنس ظرف لایه های دیگری از جنس فیلمهای نازک پلیمیری یا هات ملت روی آن لمینیت و کوت میشود . دستگاه های سیل القایی با ایجاد یک میدان مغناطیسی یکنواخت و کاملا بی ضرر به طور غیر تماسی موجب افزایش دمای سطح آلومینیوم میشوند. افزایش دمای آلومینیوم و انتقال آن به لایه زیرین که میتواند فیلم پلیمیری یا هات ملت باشد، باعث میشود تا این لایه به دمای ذوب نزدیک شود . در نهایت لایه پلیمیری یا هات ملت همانند یک چسب قوی ، واشر سیل را روی دهانه ی ظرف دوخت میدهد . پلمپ ایجاد شده توسط فرآیند سیل القایی کاملا محکم و بدون هیچ درزی صورت میگرد به طوری که از نشت محصول به بیرون و ورود هوا و آلودگی به داخل ظرف جلوگیری میکند . مزایای استفاده از سیل القایی عبارت است از :
آب بندی محکم و غیر تماسی
در این فرآیند ابتدا واشر سیل القایی رون درب قرار گرفته و سپی درب حاوی واشر به خوبی روی ظرف بسته میشود . بنابر این پروسه پلمپ شدن واشر سیل روی دهانه ظروف یه صورت غیر تماسی از هد دستگاه صورت میگرد . غیر تماسی بودن این فریاند موجب میشود تا هیچگونی آلودگی احتمالی از طریق دستگاه به محصول وارد نشود . نتیجه ی استفاده از سیل القایی یک پلمپ ضخیم ، محکم ، یکنواخت و بدون درز است تا از نشت محصول به بیرون و از ورود هرگونه عامل بر هم زننده محصول به داخل ظرف جلوگیری شود .
سرعت و بهره وری بالا
دستگاه های سیل القایی ، قادرند تا در کسری از ثانیه ظرف مد نظر را پلمپ کنند . دقت و سرعت بالا در این روش موجب افزایش راندمان و بهروری میشود.
ایجاد ایمنی و ضد تقلب
واشر سیل القایی پس از کنده شدن از روی دهانه ، معمولا یک ردی از خود روی آن باقی میگذارد . همچنین امکان چاپ برند و لوگو به شکلهای مختلف روی واشر سیل وجود دارد . در عین حال بسیاری از ظروف هستند که پس از یگبار سیل شدن خاصیت سیل پذیری خود را از دست میدهد . بنابراین به سختی میتوان یک محصولی که دارای سیل القایی است را مورد دستکاری یا سرقت قرار داد . همچنین تولید کنندگان برندهای معتبر میتوانند با ایجاد یک چاپ منحصر به فرد روی واشر سیل از تقلب سودجویان جلوگیری کنند .
ادغام آسان با خط تولید
دستگاه های سیل القایی به راحتی با دیگر تجهیزات بسته بندی ادغام شده و با آنها یکپارچه میشود . در مدلهای دستی و نیمه اتوماتیک به غیر از واشر سیل کافی است تا یک کاربر با استفاده از دستگاه محصولات را پلمپ کند . این کار میتواند در هر قسمتی از محیط کار انجام گیرد و نیازی به تجهیزات دیگری نیست . در مدل اتوماتیک ، به غیر از واشر سیل تنها نیاز به نوار نقاله یا کانوایروجود دارد تا بدون دخالت کاربر انسانی با سرعت بالا ، دهانه ظروف پلمپ شوند .
در تصویر زیر یک دستگاه سیل القایی دستی را مشاهده میکنید که برای پلمپ کردن دهانه ظروف در حجم پایین از ان استفاده میشود .
دستگاه های سیل القایی در سه مدل دستی ، نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک ساخته میشوند . مدل های دستی بیشتر برای تولیدات کارگاهی و خانگی کاربرد دارند و برای کار کردن با آن نیاز به یک کاربر انسانی است . در این مدل، اپراتور پس از تنظیم کردن زمان مورد نیاز ، هد دستگاه را روی درب میگذارد و با فشار دادن یک دکمه در کسری از ثانیه دهانه ظرف سیل میشود . در مدل نیمه اتوماتیک که بیشتر برای کارگاههای در حال توسعه استفاده میشود همانند دستی، نیاز به یک کاربر انسانی وجود دارد . اپراتور پس از تنظیم ارتفاع و مرکز هد و زمان فقط کافی است ظرف را زیر هد دستگاه قرار دهد تا فرمان سیل القایی از طریق سنسور چشمی یا ضربه ای صادر شود . دستگاه های تمام اتوماتیک که بالای نوار تقاله نصب میشوند ، بدون نیاز به کاربر انسانی و به صورت هوشمند تا چند هزار ظرف را در ساعت پلمپ میکنند . از دستگاه های سیل القایی تمام اتوماتیک در کارخانجات و تولید با حجم زیاد استفاده میشود . درپوشهای القایی یا واشر سیلهای القایی متریالی هستند که تحت تاثیر میدان مغناطیسی حاصل از دستگاه روی دهانه ی ظروف دوخته میشوند . در تمام واشر سیلهای القایی از فویل آلومینیومی استفاده میشود . در واقع فویل آلومینیومی پایه ی ثابت تشکیل دهنده واشر سیلهای القایی میباشد . متناسب با جنس ظرف مد نظر ، لایه های دیگری که میتوانند لایه های نازک پلیمیری (فیلم) و هات ملت باشد روی آلومینیوم لمینیت و کوتینگ میشود . برای انجام سیل القایی ابتدا باید واشر سیل القایی درون دریب جایگذاری شده و سپس درب به خوبی روی ظرف بسته شود . این فرایند از روی درب ظرف و به صورت غیر تماسی از واشر سیل و دهانه ظرف صورت میگیرد . میدان مغناطیسی حاصل از دستگاه باعث گرم شدن سطح آلومینیوم شده و انتقال گرمای آلومینیوم باعث میشود تا لایه زیرین به دمای ذوب نزدیک شده و همانند چسب ، واشر سیل را روی دهانه دوخت دهد . محصولاتی ماننئد انواع نوشیدنی ، عسل ، مربا ، ترشیجیت ، لبنیات ، روغنهای خوراکی ، انواع سس ، خشکبار و به طور کلی هر محصولی که درون ظروف بسته بندی میشوند به راحتی از طریق دستگاه سیل القایی قابل پلمپ شدن هستند .
شیرینگ
بسته بندی شیرینگ معمولا برای حفاظت ثانویه استفاده میشود . در این نوع بسته بندی از فیلمهای نازک پلیمیری استفاده میشود که وقتی در معرض حرارات قرار گیرند جمع و منقبض میشوند و محصول مد نظر را کاملا در بر میگیند . در تمام مدلهای دستگاه شیرینگ ، ابتدا فیلم پلیمری به دور محصول پیچیده میشود و با قرار گرفتن آن در محفظه ی گرمایی ، فیلم دچار انقباض میشود و محصول رابه خوبی بسته بندی میکند . برای مثال در کارخانجات پاب آشامیدنی و نوشابه سازی از فیلم شیرینگ برای کنار هم قرار دادن محصولات در یک بسته استفاده میکنند. یکی دیگر مزایای استفاده از شیرینگ این است که حمل و نقل محصولات بسیار راحت میباشد و همچنسن بسته بندی اولیو دربرابر خطرات ناشی از مخدوش شدن و کثسف شدن در امان میماند . همچنین برخی از محافظت محصولاتی که امکان تمیز کردن آنها پس از کثیف شدن وجود ندارد مانند کارتن و کاغذ میتوان از بسته بندی شرینگ استفاده کرد .
دستگاه های شیرینگ در دو مدل دستی / نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک ساخته میشود . در مدل های نیمه اتوماتیم عملیات پیچیدن شیرینگ به دور محصول توسط کاربر انسانی انجام میشود و پس از آن جهت انقباض و دوخت وارد محفظه گرمایشی میشود . در مدلهای تمام اتوماتیک همه مراحل توسط خود دستگاه و به صورت خودکار انجام میشود . بسته بندی شیرینگ اگرچه مانند روشهای سیل القایی ، وکیوم و اتمسفر اصلاح شده تاثیر چندانی در حفظ کیفیت و ماندگاری محصول ندارد ولی به عنوان یک پوشش ثانویه بسته بندی محصول را دربرابر مخدوش و کثیف شدن ایمن نگه میدارد و همچنین با دسته کردن محصولات در یه بسته ، حمل و نقل آن را سهولت میبخشد.
بسته بندی قوطی و کنسرو
یکی دیگر از روشهای پرکاربد در نگهداری مواد غذایی ، کنسرو کردن آنهاست . در این روش موتد غذایی درون ظروف فلزی (معمولا قوطی حلبی قلع اندود) یا شیشه ای مقاوم ریخته میشود . سپس درب ظرف به خوبی و محکم بسته و پلمپ میشود . در مرحله بعدی ظرف حاوی مواد غذایی ، به مدت زمانی مشخصی حرارت میدهند تا تمام میکرو ارگانیسم های مضر از بین بروند . در نتیجه یک محصول استریل و پلمپ شده به دست می آید که میتواند ماه ها یا حتی سالها در دمای محیط سالم بمانند . کمپوت میوه ها ، تن ماهی ، انواع مربا ، کنسرو سبزیجات ، رب گوجه فرنگی ، نمونه های پرمصرف از بسته بندی کنسروی هستند.
بهترین روش برای تامین مواد غذایی مناطق دور و یا ذخیره کردن مواد غذایی در شرایط حاد و اضطراری و همچنین نگهداری و مصرف مواد غذایی در سفرهای طولانی ، روش کنسرو کردن میباشد . روش کنسرو کردن به مرتب نسبت به روشهای وکیوم و اتمسفر اصلاح شده پیچیده تر است ولی برای برخی محصولات به عنوان تنها روش نگهداری ضروری است . برای مثال تنها روش نگهداری ماهی تن به مدت زمان طولانی ، کنسرو کردن آن در قوطی های فلزی است . تجهیزات مورد نیاز برای کنسرو کردن محصولات غذایی عبارت است از : 1- دستگاه پرکن (مایعات و جامدات) 2-دستگاه دربند قوطی فلزی یا ظرف شیشه ای 3-دیگ های پخت برای حرارت دهی
تجهیزات مهم بسته بندی مواد غذایی
عمیلات سازی هر یک از روشهای نام برده نیازمند یک استراتژی و تجهیزات و ماشین آلات مناسب است . پیشرفت فناوری و تکنولوژی این امکان را فراهم کرده تا تولید کنندگان بتوانند از تجهیزات به روز ، متنوع و نوین بهره مند شوند . در اینجا به برخی از مهمترین تجهیزات مرتبط با بسته بندی مواد غذایی و نقش آنها میپردازیم.
دستگاه های وکیوم بسته بندی
مطابق با توضیحات داده شده ، این روش با خارج کردن اکسیژن و ایجاد خلا مانع از واکنش مواد غذایی با اکسیژن شده و در نتیجه مانع از فاسد شدن محصول میشود . برای این کار میتوان از دستگاه های وکیوم که در دو مدل رومیزی ، یرای مشاغل خانگی و کارگاهی و صنعتی ، برای خطوط تولید پرحجم و کارخانجات استفاده کرد.
دستگاه سیل القایی
برای پلمپ کردن محصولاتی که درون ظروف حاوی درب پیچی یا فشاری بسته بندی میشوند ، میتوان از دستگاه های سیل القایی استفاده کرد . سیل القایی ، باپلمپ کردن دهانه ظروف مانع از ورود هر گونه آلودگی ، هوا و رطوبت به داخل محصول میشود و همچنین از نشت و هدر رفتن محصول حین جابجایی و حمل و نقل جلوگیری میکند . دستگاه های سیل القایی انواع مختلفی دارند.
دستگاه های دستی برای مشاغل خانگی و کارگاهی با حجم پایین استفاده میشود.
دستگاه های نیمه اتوماتیک برای تولید با حجم متوسط و دستگاه های تمام اتوماتیک برای کارخانجات و تولیذات پر حجم کاربرد دارد .
دستگاه درب بند پیچی /فشاری و درب بند قوطی فلزی
دستگاه درب بند یرای پرس یا پیچاندن درب روی ظروف به کار میرود . ظروف دارای درب پیچی و فشاری نظیر آب معدنی، نوشابه، انواع روغن از جمله محصولاتی هستند که میتوان برای بستن پرسرعت درب آنها از دستگاه درب بند پیچی یا فشاری استفاده کرد . دستگاه درب بند قوطی های فلزی برای خط تولید کنسروها ، درب فلزی را روی قوطی پرس و آب بند میکند
دستگاه های پرکن
برای انتقال انواع ماد غذایی به صورت یکنواخت و با سرعت بالا به درون محفظه بسته بندی ، از دستگاه های پر کن استفاده میشود . بسته به نوع محصول ، غلضت ، جامد و مایع بودن آن از پرکن های مخصوصی استفاده میشود . پرکن ها اغلب با مکانیسم های نظیر پمپ، پیستون یا پیمانه زنی حجم مشخصی از محصول را در هر بسته تزریق میکنند . به دلیل عدم دخالت دست در این مرحه استفاده از پرکن علاوه بر کینواختی وزن بسته ها ، بهداشت محصول و تولید را افزایش میدهد .
دستگاه شیرینگ پک
غالبا برای پوشش ثانویه و دسته کردن محصول در یک بسته واحد از دستگاه شیرینگ استفاده میکنند . دستگاه شیرینگ ، فیلم پلیمیری را به دور محصول پیچیده و از طریق محفظه گرمایشی آن را منقبض میکند به طوری که محصول کاملا در یک فیلم نایلونی محصور میشود .
دستگاه سیل حرارتی
غالبا برای پلمپ کردن ظروف بدون درب مانند ظروف یکبار مصرف ، از دستگاه سیل حرارتی استفاده میشود . فرآیند پلمپ کردن این دستگاه اینگونه است که فویل یا فیلم نایلونی را با تماس مستقیم و از طریق المنت به دهانه ظرف دوخت میدهد .
بسته بندی مواد غذایی نقشی فراتر از یک پوشش ساده برای محصول دارد. بسته بندی مناسب حافظ سلامت مصرف کننده، عامل افزایش ظول عمر ماده غذایی و پلی میان تولید کننده وخریدار است که اطلاعات و ارزش های محصول را منتقل می کند. با گذشت زمان، روش های بسته بندی از تکنیک های سنتی مانند نمک سود کردن و کنسرو کردن، به فناوری های پیشرفته ای چون وکیوم، اتمسفر اصلاح شده و سیل القایی تکامل یافته اند که هر یک از این روش ها و تجهیزات مرتبط با آن ها، پاسخی به یک نیاز خاص از صنعت غذا بوده است.
